ارتودنسی پیشگیرانه

همواره این جمله را شنیده‌ایم پیشگیری بهتر از درمان است، با انجام دادن اقدامات پیشگیرانه برای هر موضوعی، هم می‌توان حجم مشکلات آینده را کاهش داد و هم در صورت نیاز به درمان، اقدامات درمانی سریع‌تر به نتیجه می‌رسند.

ریشه بسیاری از مشکلات مربوط به دهان و دندان، در سنین پایین و در کودکی افراد وجود دارد. در تعداد زیادی از افراد، مشکلات مربوط به دهان و دندان مانند به‌هم‌ریختگی و شلوغی دندان‌ها، بدشکلی‌های فک و صورت، اوربایت، آندربایت و… دیده می‌شود و کمتر کسی را می‌توان یافت که از این نظر مشکلی نداشته باشد.

با انجام دادن ارتودنسی پیشگیرانه، در سنین کودکی و حتی قبل از رویش دندان‌های دائمی، می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات دهان و دندان را در بزرگ‌سالی گرفت.

ارتودنسی پیشگیرانه چیست؟

تصور بسیاری از ما در مورد ارتودنسی، در نظر گرفتن آن به‌عنوان یک راهکار درمانی برای زمانی است که دندان‌ها دچار بی‌نظمی شده‌اند، به همین دلیل افراد تصور می‌کنند که باید تا رشد کامل همه دندان‌ها صبر کنند، سپس در صورت وجود اختلال، درمان ارتودنسی را شروع نمایند.

گاهی به علت مشکلات ژنتیکی و یا رفتارهای کودک مانند عادت مکیدن انگشت، رشد طبیعی دندان‌ها و فک دچار اختلال می‌گردد. به‌عنوان‌مثال بعد از رویش دندان‌های دائمی مشاهده می‌شود که تمام دندان‌های شیری با دندان دائمی جایگزین نشده‌اند و یا در دندان‌ها بی‌نظمی‌هایی وجود دارد.

اصولاً توصیه‌شده که بهتر است ارتودنسی را به‌عنوان یک روش پیشگیرانه در نظر بگیریم؛ بنابراین بهتر است که کودکان در سن حدود 7 سالگی برای معاینات پیشگیرانه به متخصص ارتودنسی خود مراجعه کنند و بررسی‌های لازم در مورد وضعیت آن‌ها، موقعیت فک‌ها و دندان‌ها در آینده انجام گیرد.

به مجموعه چنین اقداماتی ارتودنسی پیشگیرانه، یا Preventive Orthodontics می‌گویند.

هدف از ارتودنسی پیشگیرانه چیست؟

هدف از چنین اقدام پیشگیرانه‌ای، این است که افراد بعد از رشد کامل دندان‌های دائمی، دارای قوس فکی مرتب، دندان‌های منظم و روابط فکی صحیح باشند، به‌نحوی‌که تا حد امکان در آینده از انجام دادن اقدامات تهاجمی مانند کشیدن دندان‌های دائمی برای اصلاح قوس فکی، در امان باشند.

موارد استفاده و کاربردهای ارتودنسی پیشگیرانه چیست؟

به‌طورکلی هنگامی‌که دندان‌پزشک، دهان و فک کودک را معاینه کند و متوجه وجود مشکلاتی در فک و یا دندان‌ها شود، می‌تواند از ارتودنسی پیش گیرانه کمک بگیرد. این مشکلات می‌تواند وجود قوس‌های فکی کوچک باشد که فضای کافی برای رشد دندان‌های دائمی در آینده را فراهم نکند و یا گاهی کودک به‌صورت زودهنگام برخی از دندان‌های شیری خود را ازدست‌داده است، در این‌گونه موارد استفاده از فضا نگه‌دارنده‌ها بسیار سودمند خواهد بود.

گاهی فک کودک به‌صورت نامناسبی در حال رویش است، می‌توان ریسک ابتلا به آندربایت و اوربایت را با محدود کردن و اصلاح رشد فک، به‌طور چشم‌گیری کاهش داد.

فضا نگه‌دارنده چیست؟

دندان‌های شیری در رشد صحیح دندان‌های دائمی و نیز حفظ شکل صحیح فک و صورت نقش بسیار مهمی دارند، اگر دندان‌های شیری کودک دچار پوسیدگی شدید باشد؛ به‌نحوی‌که مجبور به کشیدن دندان باشیم و یا به هر دلیلی چنان چه دندان‌های شیری زودتر از موعد حذف شوند، سایر دندان‌ها به سمت فضای خالی حرکت کرده و قوس فکی به هم می‌ریزد؛ پس ما به وسیله‌ای نیاز خواهیم داشت که این فضا را حفظ کند.

فضا نگه‌دارند ها ابزاری از جنس استیل ضدزنگ یا آکریل هستند که توسط دندان‌پزشک و به‌طور اختصاصی برای کودک ساخته می‌شوند در دهان قرار داده می‌شوند تا فضای خالی به وجود آمده در میان دو دندان را برای رویش دندان‌های دائمی در آینده حفظ کنند.

برخی از مشکلات مربوط به فک و دندان در سنین پایین

پیش‌تر از این گفتیم که هدف از ارتودنسی پیشگیرانه، اصلاح برخی مشکلات در سنین کمتر، برای جلوگیری از بروز ناهنجاری‌های بیشتر در سنین بزرگ‌سالی است. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:

از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری

نقش بسیار مهم دندان‌های شیری، نگه‌داشتن فضای کافی برای رشد دندان‌های دائمی در آینده است. اگر این دندان‌ها به‌موقع از دست بروند، بعد از اندک زمانی دندان‌های دائمی جایگزین آن‌ها شده و در محل مناسب خود رشد می‌کنند؛ اما اگر به دلایلی مثلاً به علت تصادف، کودک زودتر از موعد این دندان‌ها را از دست بدهد، چون بلافاصله جایگزینی نخواهند داشت، دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی باقی‌مانده رشد کرده و علاوه بر اینکه باعث ایجاد بی‌نظمی می‌شود، بلکه در آینده فضای کافی برای رشد دندان دائمی در اختیار نخواهد بود.

وجود دندان‌های اضافی

گاهی در فک بعضی از کودکان، علاوه بر دندان‌های عادی، یک یا دو دندان اضافی که در مجاورت سایر دندان‌ها رشد کرده‌اند، مشاهده می‌شود این دندان‌ها باعث بروز بی‌نظمی‌های زیادی در فک می‌شوند؛ به‌عنوان‌مثال وجود یک‌دندان اضافی پشت و در مجاورت دو دندان مرکزی قدامی، مانع از نزدیک شدن این دو دندان به هم خواهد شد.

بروز پوسیدگی در دندان‌های شیری

کودکان معمولاً اهمیت چندانی به‌سلامتی دندان‌های خود نمی‌دهند، همین امر به‌آسانی باعث بروز پوسیدگی در دندان‌های آن‌ها خواهد شد، این دندان‌های پوسیده باعث تغییر دادن قوس فکی خواهند شد، پس باید چنین دندان‌های به‌موقع شناسایی‌شده و اقدامات درمانی مناسب برای آن‌ها انجام گیرد.

جوش خوردن دندان بااستخوان فک

هنگامی‌که غشای پریودنتال، در قسمتی از ریشه دندان وجود نداشته باشد، آن قسمت از دندان با استخوان فک یکپارچه خواهد شد، به این اتفاق انکیلوز گویند. چنین دندانی باید در زمان مناسب و به کمک روش های جراحی، از دهان خارج شود تا دندان دائمی بتواند جایگزین آن شود.

فرنوم لبی غیر عادی

وجود فرنوم لب غیر عادی و برجسته، باعث ایجاد فاصله بین دندان های قدامی، یا به اصطلاح دیاستم خواهد شد؛ پس لازم است که این فرنوم غیر عادی به کمک روش جراحی برداشته شود.